Eko tasarım, daha iyi ürün tasarımı ile tüm yaşam döngüsü boyunca çevresel etkilerin azaltılmasıdır. Ürün kaynaklı çevresel etkilerin yaklaşık %80’i tasarım aşamasında belirlenebilir. Çevreye duyarlı tasarım sayesinde para ve enerji tasarrufu da yapılabilir. Eko-tasarım (ECO-DESIGN), bir ürünün henüz dizayn edilme aşamasından başlayarak, beşikten mezara tüm aşamalarının çevreye daha duyarlı bir şekilde dizayn edilmesını içeren bir yaklaşımdır. Eko-design gerektiren ürünlerin doğaya daha duyarlı olması, kaynakların en etkin şekilde kullanılması ve geri dönüşümün teşvik edilmesini kapsar. Ürünün yaşam döngüsü boyunca  çevresel performansını geliştirmek amacıyla  ürün tasarımına çevresel özelliklerin entegrasyonudur.

Enerji ile ilgili eko-design gerektiren ürünlerin 2009/125/EC sayılı Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Direktifi ya da çevreye duyarlı tasarım (Eko-tasarım (ECO-DESIGN)) direktifi ve Enerji Etiketlemesi Direktifi,  eko-design gerektiren ürünlerin  enerji etkinliğini geliştiren etkili  araçlar olarak Avrupa Birliği’nin, enerji ve kaynak tüketimini  azalma stratejisinde önemli rol oynamaktadır. Çevreye duyarlı tasarımın önünü, Avrupa'da Entegre Ürün Politikası (Integrated Product Policy) açmıştır. AB’de bu konuda 2009/125/EC sayılı Direktif çıkarılmış olup, ürün gruplarına göre ayrı ayrı tüzüklerle uygulanmaktadır. 

Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Direktifi neden önemlidir

Sürdürülebilir ürün politikasının bir parçası olarak iş çevresi ve evlerde kullanılan  eko-design gerektiren ürünlerin enerji ve kaynak tüketimini optimize etmeye yardımcıdır.

Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Direktifi kapsamında uyarlanan tüzüklerle yeniliğin itici gücü olarak Ürün sahibi üreticilerin daha etkin enerji ve kaynaklı ürünler yapmalarını sağlar.

Uzmanlaşan sektörlerin daha rekabetçi olmalarında yardımcı olduğundan, özellikle kilit teknolojiler ve gelişmiş  üretimler için önemlidir.

Ülkemizde ve dünyada yasal çerçevesi

2009/125/EC sayılı Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Direktifi ya da ErP (Enerji ile ilgili Ürünler)  Direktifi:

AB'nin enerji kullanan eko-design gerektiren ürünlerin (EuPs) çevreye duyarlı  tasarımına (Eko-tasarım (ECO-DESIGN))  ilişkin  2005/32/EC sayılı direktifin  (EuP Direktifi) yerini almıştır.

Ev aletleri, bilgi ve iletişim teknolojileri veya mühendislik eko-design gerektiren ürünlerinin çevresel performansını geliştiren AVRUPA BİRLİĞİ  düzeyindeki  kuralları oluşturmaktadır.

Eko-design gerektiren ürünlerin enerji etkinliği için zorunlu minimum gereklikleri ortaya koymakta dolayısıyla ticarette engelin kaldırılmasına, ürünün kalite ve çevresel korumasının geliştirilmesine katkı sağlamaktadır.

Bir çerçeve direktif olan Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Direktifi,   enerji ile ilgili eko-design gerektiren ürünlerin (ErPs)  bağlayıcı gerekliklerini ortaya koymamakta ancak herbir ürün grubu için durum bazında uygulama önlemleri yoluyla uyarlanmaktadır. Uygulama önlemleri  yoluyla  atıf  yapılan ürün grupları  Çalışma Planı dahilinde geliştirilir. Uygulama yönetmelik ve direktif Madde 16(1) uyarınca Avrupa Komisyonu, 2  yıllık dönemler için hazırlanan Çalışma Planını  uyarlar.

Kapsam

Üretim ve kullanımdan atılma aşamasına kadar yaşam döngüsü boyunca enerji tüketimi üzerine  etkili ürünlere uygulanır. Uygulama yönetmelik ve direktif, insan ya da eşya taşımacılığına uygulanmaz.

Enerji kullanan ürünler (EuPs) kazanlar, bilgisayarlar, televizyonlar, transformatörler, endüstriyel fanlar, endüstriyel fırınlar gibi enerji (elektrik, gaz, fuel oil)  kullanan  ürünlerdir.

Enerji ile ilgili diğer ürünler (ErPs) enerjiyi kullanmayan ancak enerjiye etkili olan ve bundan dolayı pencereler, yalıtım  malzemeleri, duş başlıkları, musluklar gibi   enerji tasarrufuna katkısı olabilen ürünlerdir.

ErPs Uygulama yönetmelik ve direktifi (Madde 15)  enerjiyle  ilgili aşağıdaki kriterleri karşılayan ürünlere uygulanır.

·         AB'nde  yılda 200.000 birim üzerinde satışa sahip

·         Çevre üzerine önemli etkiye sahip

·         Gelişim için olası potansiyele  sahip

Spesifik Ürün Tüzükleri

Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Uygulama yönetmelik ve direktifi, eko-design gerektiren ürünlerin spesifik tüzükleri yoluyla tüm AVRUPA BİRLİĞİ Üye  Ülkeler’de uygulanmaktadır.

Çevreye duyarlı  tasarım ya da Eko-tasarım (ECO-DESIGN)  tüzükleri,  minimum enerji etkinliği standartları geliştirilmek suretiyle Ürün sahibi üreticilerin eko-design gerektiren ürünlerinin enerji tüketimlerini azaltmalarını gerektirir. Herbir ürün grubu için Eko-tasarım (ECO-DESIGN)  gereklikleri,  Komisyon tarafından yönetilen   Eko-tasarım (ECO-DESIGN)  Uygulama yönetmelik ve direktifi kapsamında oluşturulur. Bir alternatif olarak,  endüstri sektörleri  eko-design gerektiren ürünlerinin enerji tüketimini azaltmaları için güncel anlaşmalara imza atabilmekte ve bu tür anlaşmalar Avrupa Komisyonu tarafından resmen tanımakta ve uygulamaları izlenmektedir.

Eko-design gerektiren ürünlerin Eko-tasarım (ECO-DESIGN) gerekliklerine ilişkin 2009/125/EC sayılı Uygulama yönetmelik ve direktifin uygulanmasına ilişkin ürün kategorilerine göre  spesifik ürün  tüzükleri vardır.

İşaretleme ve  EC Uygunluk  Deklarasyonu (Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Uygulama yönetmelik ve direktifi Madde 5)

Uygulama önlemleri kapsamındaki bir ürün, AB'nde pazara ve/veya servise sunulmadan önce  Ürün sahibi üretici  veya  Ürün sahibi üreticinin yükümlülüklerini üstelenen  Birlik içinde yerleşik gerçek/ tüzel  kişi  “Yetkili Temsilci” tarafından  ürünün  uygulama önlemlerine uyumlu olması  sağlanmalı  ve bu uyum deklare edilerek   ürün üzerine CE işareti iliştirilmeli ve  EC Uygunluğu deklare edilmelidir. Ürün sahibi üreticinin Birlik içinde yerleşik olmadığı ve “Yetkili Temsilci”nin olmadığı durumda  ürünün bu uygulama yönetmelik ve direktife ve uygulanabilir önlemlere uyumundan ve ayrıca  EC Uygunluk Deklarasyonu’nun muhafazası & temin edilmesinden  AB’deki ithalatçı firma sorumludur. Uygunluk Değerlendirmesi ve EC Uygunluk Deklarasyonu ile ilgili belgeler, ürünün pazara sunulduğu ilgili Üye Ülke  lisanında hazırlanmalıdır.

CE İşareti

Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Uygulama yönetmelik ve direktifi- Annex III’de  belirtilmiştir. Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Uygulama yönetmelik ve direktifi’nin uygulama önlemlerindeki Eko-tasarım (ECO-DESIGN)  gereklerini karşılayan  enerjiyle ilgili eko-design gerektiren ürünlerin dahili pazarda yer almaları ve serbest dolaşımı için  CE işaretini  ve buna eşlik eden bilgiyi taşımaları gerekir. CE işareti konusunda da TÜRCERT den destek alabilirsiniz.

Uygunluk  Değerlendirmesi

Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Uygulama yönetmelik ve direktifi  Madde 8 uyarınca  ürün,  AVRUPA BİRLİĞİ pazarına sunulmadan önce uygunluk değerlendirmesi  yapılmalıdır. Ürün sahibi üretici  veya  Ürün sahibi üretici adına Yetkili Temsilci, ürünü  AVRUPA BİRLİĞİ pazarına sunmadan  önce    ürünle ilgili  spesifik ürün tüzüğünde  belirtilen uygulama  önlemlerinin  tüm gerekliklerini  karşılamalıdır.

Uygunluk  Değerlendirme  Prosedürleri, Ürün sahibi üreticilerin,  Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Uygulama yönetmelik ve direktifi'nin  Annex IV’ündeki  “Dahili Tasarım Kontrolü”  ile  Annex V’indeki  “ Yönetim Sistemi“ arasında seçim yapmalarını gerektiren Uygunluk Değerlendirme Prosedürleri, Eko-design gerektiren ürünlerin Pazara Sunulmasına iilşkin kuralların genel   çerçevesini  çizen 768/2008/EC sayılı Karar’ın Annex II’sinde  tanımlı  modüller  arasından  seçilir. Eko-tasarım (ECO-DESIGN)  Uygulama yönetmelik ve direktifi'nin uygulanmasına ilişkin spesifik ürün tüzüklerinde belirtilir.

EKODİZAYN gerekli ürünlerin listesi aşağıdaki gibidir.

EKODIZAYN Uygulama Tüzükleri

Eko-design gerektiren ürünlerin Eko-tasarım (ECO-DESIGN) gerekliklerini  ortaya koyan  Eko-tasarım (ECO-DESIGN) uygulama yönetmelik ve direktifinin uygulamasına ilişkin spesiifk ürün  tüzükleri,  Avrupa Komisyonu  tarafından, teknik ilerlemelerin ışığında gözden geçirilmekte ve  sonuçları  Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Danışma Forumu’nun gözden geçirmesine sunulmaktadır.

Uygulama Tüzükleri'nin ek'leri şu şekilde sıralanabilir :

Annex I : Ürünle ilgili Eko-tasarım (ECO-DESIGN) gereklilikleri ve takvim

·         Tanımlar

·         Minmum Enerji Etkinliği & Maksimum Güç Tüketim

·         Ürün Bilgi Gereklikleri (uygunluk değerlendirmesi için hazırlanan teknik dosya için Annex II’deki hesap&bilgiler kullanılır)

Annex II : Ölçüm ve hesaplar 

·         Tüzüğe uyumun sağlanması ve doğrulanması amacıyla ölçüm&hesaplar  için referans numarası AVRUPA BİRLİĞİ Resmi Gazetesi’nde yayımlanan harmonize standartlar  ya da diğer güvenilir, doğru ve üretilebilir metodlar kullanılmalıdır.

Annex III : AVRUPA BİRLİĞİ Üye Ülkelerin,  pazar  gözetimi için doğrulama prosedürü

Annex IV : AVRUPA BİRLİĞİ Pazarında en iyi performansı sergileyen  ürün sıralaması  

Avrupa Komisyonu, ürünlerin enerji tüketimini düşürme amacına, etiketleme ile farkındalığı arttırmak ve ürünlere dizayn aşamasında yüksek enerji verimliliği gereklilikleri koymak ile ulaşılabileceğini belirtiyor.

Bu amaca ulaşma yolunda 21 Ekim 2009 tarihinde DIRECTIVE 2009/125/EC ECODESIGN yayınlandı.

Bu kapsamda ECO-DESIGN eko dizayn testleri ve belgelendirmesi için markamız TÜRCERT ile çalışabilirsiniz.