Enerji nakillerinde ve binaların elektrik tesisatında kullanılan kablolar, 300 Volt’dan 1 kVolt’a kadar çalışma gerilimine sahip, farklı özelliklerde ve farklı kullanım alanlarına uygun olarak üretilmektedir. Bu bakımdan çok damarlı veya tek damarlı olabilirler. Ayrıca dağıtım dolap ve panoları içinde, sabit tesislerde, bir kablo borusu içinde sıva altında veya üzerinde ya da kapalı kuru mekanlarda kullanılırlar. Keza yüksek sıcaklığın gerekli olduğu alanlarda veya fazla mekanik zorlamaların olmadığı iç alanlarda ya da toprak altında kullanılan çeşitleri de vardır.
Bazı kablolar halojensiz özelliktedir. Bunlar alev iletmeyen bir veya çok damarlı enerji kablolarıdır ve genelde insanların çok kalabalık olduğu yüksek katlı binalarda, alışveriş merkezlerinde, okullarda, hastanelerde ve bunlar gibi yangına hassas alanlarda tercih edilmektedir. Yangına dayanıklı kablo çeşitlerinde iletkenler üzerinde mika bant bulunmaktadır. Bu sayede bir yangın durumunda enerji iletimi, ilgili standartlarda açıklanan süre boyunca devam eder.
Kablo Testleri
Bu bakımdan kabloların güvenilir olması son derece önemlidir. Sadece insan sağlığı bakımından değil çevre güvenliği açısındandan kabloların belli testlerden geçmesi gerekmektedir. Yetkili laboratuvarlarda gerçekleştirilen bu testlerde hem yürürlükte olan yasal düzenleme esaslarına hem de yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standart koşullarına uyulmaktadır.
Laboratuvarlarda yapılan bu testler genel olarak üç ana başlık altında gerçekleştirilmektedir: elektriksel testler, mekanik testler ve kimyasal testler.
1. Kablolar İçin Yapılan Elektriksel Testler
Kablolar neticede elektrik enerjisini ileten araçlardır ve bu bakımdan kullanım alanları göz önünde tutulursa, yüksek riskler taşımaktadır. Bu bakımdan bir tehlike durumunda sağlayacakları dayanıklılık ve koruma çok önemlidir. Yapılan elektriksel testler, kabloların dayanıklılığı konusunda önemli ipuçları vermektedir.
Konutlarda, işyerlerinde, hastanelerde, sinema ve tiyatrolarda, alışveriş merkezlerinde, okullarda, havaalanlarında ve daha sayısız birçok yaşam merkezinde kablolar kullanılmaktadır. Bu kabloların bir yangın durumunda şu özellikleri sağlaması gerekmektedir:
- Alevi yaymamalıdır
- Alevi iletmemelidir
- Duman yoğunluğu düşük olmalıdır
- Zehirli ve aşındırıcı gaz içermemelidir
Bu özellikler ancak elektriksel testler ile ortaya konulabilir. Kablolara yapılan başlıca elektriksel testler şunlardır:
- Yüksek gerilim testleri: Bu testlerde kabloların yüksek gerilim altında izolasyon dirençleri test edilir ve yüksek gerilim altında damarlarında bir kısa devre olup olmadığı belirlenir.
- Transfer empedansı ve ekranlama zayıflaması ölçümleri: Bu testlerde kablonun ekranlama kalitesi belirlenir. Testlerde farklı frekans aralıkları uygulanır.
- İletken direnci ölçüm testleri: Bu testlerde kabloların içindeki iletkenin (bakırın) direnci ölçülür.
- Koaksiyel kablo testleri: Bu testlerde kablodaki düzensizlik ve dengesizliklerin yol açtığı geri dönüş kayıpları belirlenir.
2. Kablolar İçin Yapılan Mekanik Testler
Bu testler sırasında amaçlanan kabloların mekanik güçlere karşı gösterdiği dayanıklılığın ölçülmesidir. Herhangi bir tehlike durumunda kabloların sağlayacakları dayanıklılık ve koruma çok önemlidir. Mekanik testler, kabloların dayanıklılık düzeyini belirlemek için yapılmaktadır.
Kablolara yapılan başlıca mekanik testler şunlardır:
- Ultraviyole yaşlandırma testleri: Bu testlerde kabloların yağmur ve kar suyuna karşı, güneş ışığına karşı ve neme karşı ne kadar dayanıklı olduğu tespit edilir. Sayılan faktörler laboratuvar ortamında oluşturularak daha kısa sürede bunların etkileri ortaya çıkarılır. Kablolarda çatlama, renk değişimi ve yıpranma gibi gözle görülür tespitler yanında kablolar ayrıca çekme ve kopma testlerine de tabi tutulur.
- Hot set testi: Bu testler, çapraz bağlı plastik malzemelere uygulanır. Elde edilen değerlerin standartlarda belirtilen kriterlere uygun olması gerekir.
- Çekme dayanımı ve kopma uzaması testi: Bu testler, kabloyu oluşturan malzemeler, dayanabilecekleri en yüksek kuvvete maruz tutulur. Malzemenin moleküler bağlarının kopmaya başladığı nokta çekme noktasıdır.
3. Kablolar İçin Yapılan Kimyasal Testler
Bu testler ile kabloların, elektriksel ve mekanik etkenlerin dışında bir de kimyasal faktörlere karşı gösterdiği dayanıklılık ölçülür. Kimyasal testler, kabloların kimyasal faktörlere karşı dayanıklılık seviyesini tespit etmek için yapılmaktadır.
Yapılan başlıca kimyasal testler şunlardır:
- Toksiklik miktarının tayini: Bu testler, kablonun yangın sırasında ne miktarda zararlı gaz yaydığını belirlemek için yapılır. Ölçüm değerlerinin standartlarda verilen sınırların altında kalması gerekir.
- pH ve iletkenlik testi: Bu testler, plastik malzemelerin yangın sırasında ne kadar asidik gaz çıkardığını tespit etmek için yapılır.
- Halojen asit miktarı testi: Bu testlerde yangında açığa çıkan halojen gaz miktarı belirlenir.
- Alev oksijen indeksi testi: Bu testlerde, kablonun kaç derecede ve ne oranda oksijen ile yanabileceği tespit edilir.