Çok kısa bir anlatım ile helal gıda, çiftlikten tüketcilerin masasına kadar tamamen islami kurallara uygun şekilde hazırlanan gıda maddelerini ifade etmektedir. Daha geniş bir anlatım ile helal gıda, hayvansal, bitkisel, kimyasal ve mikrobiyolojik kaynaklı gıda ürünlerinin, hammadde olarak ele alınmasından başlayarak, yardımcı maddeler, bileşenler, katkı maddeleri, işleme yöntemleri, işletme koşulları ve paketleme çalışmalarına kadar bütün süreçlerin islami esaslara uygun olduğunun ifadesidir.

İşin aslına bakılacak olursa, helal gıda kavramı yeni bir kavram değildir. İslamın ortaya çıkmasından önceki dinlerde de helal gıda kavramı zaten vardır. Musevi’lerin titizlikle uymaya çalıştıkları Koşer ilkeleri Tevrat’ta yer almaktadır. Kuran’da ise bu konuda birçok ayet yer almaktadır. Osmanlı zamanında tahir damgası büyük ölçüde helal gıdayı ifade etmektedir. Bugünkü kullanım şekliyle olmasa da tahrir damgası helal gıda belgelendirmesinin ilk örneği kabul edilmektedir. Osmanlı zamanında yapılan bu uygulamanın temeli, Hz. Ömer tarafından kurulan Hisbe Teşkilatı’na dayanır.

Günümüzde helal gıda kavramı uluslararası düzeyde ele alınmakta ve bu yönde belgelendirme çalışmaları yapılmaktadır. Bu konuda hem uluslararası helal kodeksi çalışmaları hem de standartlaşma ve belgelendirme ile ilgili uygulamalar ve tartışmalar sürmektedir. Bu belirsizlik ortamında resmi veya özel birçok kuruluş tarafından helal gıda standartlarının oluşturulması ve helal gıda belgelendirmesinin yapılması yönünde çalışmalara devam edilmektedir. Bu arada uluslararası kalite kuruluşları da belgelendirme çalışması yapmaktadır.

Ülkemizde helal gıda çalışmaları genelde Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Denetleme ve Sertifikalama Araştırmaları Derneği, kısaca Gimdes, bazı sivil toplum kuruluşları ve Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından sürdürülmektedir.

Bunlar arasında özlelikle Gimdes, 2005 yılından itibaren bu çalışmaları yürütmektedir. Öncelikle insanlarda helal gıda bilincinin anlaşılması ve yerleşmesine yönelik yayınlar yapılmış, arkasından 2009 yılında akredite olarak begelendirme çalışmalarına başlamıştır. Gimdes, birçok yerli ve yabancı kuruluşa üyedir ve ülkemizde ilk defa belgelendirme yapan kuruluştur.

Türk Standartları Enstitüsü 2011 yılında belgelendirme çalışmalarına başlayınca helal gıda ile olarak resmi bir kimlik kazanmıştır. TSE helal gıda konusunda, üç temel standart uygulamaktadır. Merkezi İstanbul’da olan İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) tarafından yayınlanan bu üç standart şunlardır:

•      TS OIC/SMIIC 1:2011 Helal gıda genel klavuzu

•      TS OIC/SMIIC 2:2011 Helal belgelendirmesi yapan kuruluşlar için klavuz

•      TS OIC/SMIIC 3:2011 Helal belgelendirme kuruluşlarını akredite eden akreditasyon kuruluşu klavuzu

Dünyada helal gıda belgesi ilk olarak Malezya’da verilmeye başlanmıştır. Burada helal gıda çalışmalarını Malezya Hükümeti İslam Kalkınma Bölümü (JAKIM) yürütmektedir. Dünya Helal Vakfı’nın merkezi de Malzeya’dadır. Bu vakıf, Birleşmiş Milletler tarafından akredite edilen ve bütün dünyada geçerli olan helal gıda standardı hazırlamıştır. Vakfın 60 civarında üyesi bulunmaktadır ve birbirlerini akredite etmektedir.

Dünya üzerinde 2 milyar civarında müslüman nüfus yaşamaktadır ve helal gıda pazar büyüklüğü, dünya nüfusunun yüzde 20’sidir. Bugün yerli ve yabancı birçok kuruluşun helal belgelendirmesi yapıyor olması, bu pazarının geldiği boyutu göstermesi açısından önemlidir. Bu oranın önümüzdeki yıllarda yüzde 30’lara yaklaşması beklenmektedir. Ayrıca helal gıda belgesinin, gıda maddelerinin hijyen ve kalite açısından da üstün olması anlamına gelmesi, müslüman olmayan insanlar üzerinde de etkili olmaktadır. Bu yüzden gelecekte helal gıda pazarı dünya ticaretinde önemli bir yer tutacaktır.

Bugün helal belgesi, islami bilgilere sahip, güvenilir, bağımsız ve tarafsız belgelendirme kuruluşları tarafından yapılan denetimler sonrasında verilmektedir. Helal gıda belgesi, gıda maddeleri üretiminin helal gıda standartlarına uygun olarak yapıldığı kanıtlamaktadır. Ayrıca gıda maddelerinin üretilme süreçlerinde sağlık ve hijyen koşullarının sağlandığını ve kaliteli üretim yapıldığını da kanıtlamaktadır. Helal belgesi sahibi işletmelerde aynı zamanda ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi standartlarına da uyulmaktadır.